Turkey-Greece conflict serves neither side’s interests.
A new spate of “earthquake diplomacy” may help diffuse tensions and set the ground for broader cooperation.
Semih İdiz
Perennial problems that have characterized Turkish-Greek relation for decades have cast dark clouds over these ties again.
The problems are well-known and relate to disputes in the Aegean Sea over maritime borders and airspace; disagreements over the arming of Greek Islands only a stones throw away from Turkey; rivalry over energy exploration rights in the Aegean and Mediterranean; quarrels over minority rights in both countries, and of course Cyprus.
A historic baggage in Turkish-Greek ties that harks back to the Greek war of independence against the Ottoman Empire, and the Turkish war of independence against the Greek invasion of Anatolia at the end of World War One does not help.
Looked at from their perspectives both countries have grievances against the other which surface quickly when ties take a turn for the worse.
With such a backdrop many are surprised that the two countries have not gone to war for nearly a century.
Even today President Recep Tayyip Erdogan is threatening action against Greece with chilling warnings about the Turkish army “turning up unexpectedly one night to defend Turkey’s interests.”
Greece in turn continues to arm its Islands while vowing to fight against Turkey if necessary and win.
Yet, despite such brinkmanship, war did not break out even during Turkey’s intervention in Cyprus in 1974.
Membership in NATO for both countries is perhaps the principal reason for this with Washington always ready to intervene and keep the sides apart.
It was the U.S., for example, that diffused the 1996 crisis over the uninhabited Aegean islet of Kardak (Imia to Greeks). Both countries had guns drawn at the time over possession of the islet, which is a stone’s throw away from mainland Turkey.
Given the antipathy felt for Erdogan in Washington the U.S. inclines more towards Athens today in its disputes with Ankara.
Greek Prime Minister Kyriakos Mitsotakis received a standing ovation in the U.S. Congress in May 2022 after he called on American lawmakers to resist Turkey. Although he mentioned no names everyone was aware he was referring to Turkey.
Erdogan was incensed by this address and said Mitsotakis “no longer existed for him.”
The two leaders had managed to work out a semblance of a working-relationship prior to that.
The support he gets from the U.S. and Europe leaves Mitsotakis feeling more empowered.
Nevertheless more than one Greek analyst has expressed doubt that Washington would throw its lot in with Athens unreservedly if matters came to a head between Greece and Turkey.
Turkey’s continuing strategic importance for the U.S., they argue, makes this unlikely; especially after the Russian invasion of Ukraine and the regional uncertainties this brings up for the future. The same can also be said up to a point for Europe too.
Looking at all of this many would conclude that there is little love lost between Greeks and Turks, which makes an ultimate rapprochement between the two countries difficult.
That, however, is far from the truth.
Due to a historic interaction based on centuries of living together the two nations are not as estranged as some may think.
There are, of course, deep differences between them which belie those who claim the two nations are similar in temperament and outlook.
Nevertheless, the shared historic experience, not all of which was bad, translates rapidly into goodwill in the face of major disasters.
Greece was among the first countries to respond to the devastating earthquake in Turkey in August 1999. Turkey responded in kind a few weeks later when Greece suffered an earthquake.
There are other historic examples which are little known today.
One is the “Help our Brothers in Turkey” stalls opened in Athens after the 1939 earthquake that devastated Erzincan.
Another example was the food line opened by Turkey during World War Two with the “Kurtulus” ship to starving Greeks under Nazi occupation.
In later years many Greek politicians and intellectuals were received by Turkey as they escaped the fascist junta that grabbed power in 1967. The same applied the other way around later following three military coups in Turkey.
Much of that good will was lost for a long time after Turkey’s 1974 intervention in Cyprus. But it surged again with the earthquakes in 1999.
The empathy generated by those earthquakes led to a period of “earthquake diplomacy” when the talk was of friendship and cooperation, and when shared tastes rather than rivalry and conflict came to the forefront.
We have a replay of that now following the devastating earthquakes that hit much of southeastern Anatolia recently. Greek rescuers were among the first to rush in and start saving those caught under tons of rubble.
“We must make all our forces available to Turkey,” Greek Prime Minister Kyriakos Mitsotakis said hours after the disaster. “Greeks and Turks are fighting side by side, together to save lives” he tweeted a day later.
He also held a phone conversation with Erdogan, who thanked Greece for its help despite having vowed previously that Mistotakis “no longer existed” for him.
All of this has left many on both sides hoping that a new phase of “earthquake diplomacy” may be on the way.
Erdogan and Mitsotakis face crucial elections in the coming months.
Analysts think it will be more difficult for Erdogan now to maintain a bellicose attitude towards Greece for the sake of garnering nationalist votes in the lead up to presidential elections.
They also think Mistotakis too will have to desist from trying to use Turkey in an effort to secure political advantages in the lead-up to parliamentary elections.
The ultimate truth, however, is that the underlying problems in Turkish-Greek ties remain and appear as intractable as ever.
Nevertheless it is also evident by now that political tensions serve neither country’s interests.
A war, on the other hand, would clearly be a “lose-lose” situation.
Some in Greece may rely on the support of the west against Turkey because of opposition to Erdogan in Europe and the U.S.
This, however, is unlikely to alter Turkey’s resolve in standing its ground on key issues that divide Ankara and Athens.
The irony is that many of the problems that exist between the two countries also carry a vast potential for cooperation.
Realizing this potential would not only be mutually beneficial but also beneficial for the region and for Europe.
The range is broad, and stretches from economic cooperation to cooperation in the fields of tourism, logistics, and most crucially energy – to name but a few areas.
As NATO members both countries can also contribute significantly to stability in the eastern Mediterranean where preventing illegal migration and broader security concerns are set to increase.
It is easy for politicians on both sides of the Aegean to use stereotypical sentiments and whip up nationalistic frenzy.
Europe, however, is made of former enemies who have overcome mountains of hatred and are working together today.
Responsible and visionary politicians must see the big picture and act with imagination to build on the positive sentiments that can be generated between the two nations.
This may seem a tall order, but the situation is not as hopeless as some are inclined to think.
Türkiye-Yunanistan ihtilafı iki tarafın da çıkarına hizmet etmez.
Oluşan yeni “deprem diplomasisi” dalgası gerilimin azalmasına yardımcı olup daha geniş işbirliği için zemin hazırlayabilir.
Semih İdiz
Türk – Yunan ilişkilerini şekillendiren ve on yıllardır süreklilik arzeden ihtilaflar ilişkilerin üzerinde kara bir bulut gibi dolaşmaya devam ediyor.
Sorunlar tanıdık ve Ege Denizi’ndeki deniz ve hava sahası hususlarındaki anlaşmazlıklarla bağlantılı…Türkiye’den sadece bir taş atımı mesafedeki Yunan adalarının silahlandırılması, Ege ve Akdeniz’de enerji arama konusunda rekabet, her iki ülkede bulunan azınlıkların hakları ve tabii ki Kıbrıs ihtilaf konuları arasında.
Osmanlı İmparatorluğu’na karşı verilen Yunan bağımsızlık savaşıyla başlayan ve Birinci Dünya Savaşı sonunda Anadolu’nun Yunan işgaline karşı Türk bağımsızlık savaşına uzanan tarihi yük de Türk-Yunan ilişkilerine yardımcı olmuyor.
İlişkiler kötüye gittiğinde, her ülkenin kendi açısından sirayet eden şikayetleri var.
Böylesi bir zeminde, iki ülkenin yaklaşık bir asırdır savaşa girmemiş olmasını birçok kişi şaşkınlıkla karşılıyor.
Bugün dahi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türk ordusunun “Türkiye’nin çıkarlarını savunmak için bir gece ansızın gelebileceği” gibi türler ürpertici uyarılarlarla Yunanistan’a karşı harekete geçme tehdidinde bulunuyor.
Buna mukabil, Yunanistan gerektiği takdirde Türkiye’ye karşı savaşma ve kazanma sözü verip adalarını silahlandırmaya devam ediyor.
Mamafih, bu derece gerilim tırmandırma politikasına rağmen 1974’te Türkiye’nin Kıbrıs müdahalesi esnasında bile savaş çıkmadı.
İki ülkenin de NATO üyesi olması bunun başlıca nedeni olabilir ve Washington’un da her zaman müdahaleye hazır şekilde tarafları birbirinden uzak tutması da not edilmeli.
Örneğin, Ege’deki ıssız Kardak adacığı (Yunanlılar için Imia) üzerinden 1996 krizini yaygınlaştıran ABD’ydi. Anakara Türkiye’den bir taş atımı mesafede olan bu adacığın mülkiyeti üzerinden her iki ülke de silahlarını çekmişti.
Washington’da Erdoğan’a karşı hissedilen antipati gözönüne alındığında; ABD, Ankara ile olan ihtilaflarında şimdilerde Atina’ya daha fazla meylediyor.
Yunanistan Başbakanı Kyriakos Miçotakis, Mayıs 2022’de ABD Kongresi’nde vekilleri Türkiye’ye karşı direnmeye çağırmasının ardından ayakta alkışlandı. İsim vermemesine rağmen herkes Türkiye’den bahsettiğinin farkındaydı.
Erdoğan bu konuşmaya çok kızdı ve Miçotakis’in “artık kendisi için yok hükmünde olduğunu” söyledi. Bundan önce iki lider, iş ilişkisi seviyesinde çalışmayı başarmıştı.
ABD ve Avrupa’dan aldığı destekle Miçotakis kendini daha güçlü hissediyor.
Buna rağmen, birçok Yunan analist, Yunanistan ile Türkiye ilişkilerinin çıkmaza girmesi durumunda Washington’ın Atina’ya kayıtsız destek vereceği hususunda şüphelerini dile getirdi.
Özellikle, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ve bunun bölgede geleceğe yönelik belirsizliklere yol açması neticesinde, Türkiye’nin ABD için devam eden stratejik öneminin bunu mümkün kılmadığını söylüyorlar. Aynı durum bir yere kadar Avrupa için de söylenebilir.
Tüm bunlara bakıldığında birçok kişi Yunanlılarla Türklerin birbirine düşman kesildiği ve bunun da nihai yakınlaşmayı zorlaştırdığı sonucunu çıkarabilir.
Ancak, hakikat öyle değil…
Bazılarının düşündüğü gibi yüzyıllarca birlikte yaşama dayanan tarihi etkileşim nedeniyle halklar birbirine yabancılaşmış değildir.
Kuşkusuz aralarında iki ulusun mizaç ve görünüm itibarıyla benzer olduğunu iddia edenleri yalanlayan derin farklılıklar vardır.
Bütün bunlara rağmen, tamamı kötü olmayan ortak tarihi tecrübe büyük felaketler karşısında hızla iyiniyete dönüşür.
Ağustos 1999’da Türkiye’de yaşanan yıkıcı deprem akabinde yardıma gelen ilk ülkelerden biri Yunanistan’dı. Bir kaç hafta sonra Yunanistan’da yaşanan depreme Türkiye de aynı şekilde karşılık verdi.
Günümüzde çok bilinmeyen başka örnekler de var.
1939 yılında Erzincan’ı yerlebir eden depremin ardından Atina’da açılan “Türkiye’deki kardeşlerimize Yardım Edin” stantları bunlardan biri.
Diğer bir örnek de İkinci Dünya Savaşı sırasında Nazi işgali altında açlık çeken Yunanlılara Türkiye’nin “Kurtuluş” gemisiyle açtığı gıda hattıydı.
Daha sonraki yıllarda, örneğin, 1967’de iktidarı ele geçiren faşist cuntadan kaçan birçok Yunan siyasetçi ve aydın Türkiye tarafından kabul edildi. Benzer bir durum, ilerleyen zamanda Türkiye’deki üç askeri darbenin akabinde de yaşandı.
Bu iyi niyetin büyük bir kısmı 1974’te Türkiye’nin Kıbrıs müdahalesi sonrasında uzun süre kayboldu. Ancak, 1999 depremleriyle beraber sökun etti.
Depremlerle oluşan empati, dostluk ve işbirliğinin konuşulduğu, rekabet ve ihtilaf yerine ortak zevklerin önplana çıktığı “deprem diplomasisi” dönemini doğurdu.
Güneydoğu Anadolu’nun büyük bölümünü vuran son yıkıcı depremlerin akabinde bunun tekrarını yaşıyoruz. Tonlarca enkazın altında kalanları ilk kurtarmaya gelenler arasında Yunan arama-kurtarmacılar vardı.
Felaketten sadece saaatler sonra Yunanistan Başbakanı Kyriakos Miçotakis “Mevcut tüm güçlerimizi Türkiye’ye göndermeliyiz” dedi. Bir gün sonra ise “Yunanlılar ve Türkler yanyana, birlikte hayat kurtarmak için savaşıyorlar” diye tweet attı.
Miçotakis, Erdoğan’ın daha önce sarfettiği “yok hükmünde” sözlerine rağmen, Yunanistan’a yardımları için teşekkür edince bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi.
Bütün bunlar, her iki tarafta da pek çok kişinin “deprem diplomasisi” adına umutlanmasına neden oldu.
Önümüzdeki aylarda Erdoğan ve Miçotakis çok önemli seçimlerle karşı karşıya.
Analistler, Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığı seçimi öncesi milliyetçi oyları toplamak gayesiyle Yunanistan’a karşı kavgacı üslubunu sürdürmesinin artık daha zor olacağını düşünüyor.
Ayrıca, Miçotakis’in de parlamento seçimleri öncesinde siyasi avantaj için Türkiye’yi kullanmaktan vazgeçeceğini düşünüyorlar.
Ancak son tahlilde, Türk-Yunan ilişkilerinin zeminini oluşturan sorunlar devam ediyor ve her zamanki gibi zorlu görünüyor.
Buna karşın, siyasi gerilimlerin iki ülkenin de çıkarına hizmet etmediği açıkça görülüyor.
Diğer taraftan, savaş bir “kaybet-kaybet” durumu olacaktır.
Yunanistan’da bazı gruplar, Erdoğan’a karşı Avrupa ve ABD’de oluşan muhalefete ve buna mukabil Batı’nın desteğine bel bağlamış olabilir.
Ancak bu durumun, Türkiye’nin Ankara ile Atina arasındaki ana konulardaki kararlılığını değiştirmesi pek olası değil.
İki ülke arasında var olan ihtilafların çoğunun aynı zamanda geniş işbirliği potansiyeli taşıması da ironik bir durum.
Söz konusu potansiyelin hayata geçirilmesi sadece taraflar için değil, bölge ve Avrupa için de faydalı olacaktır.
Yelpaze geniş ve sadece birkaç alan zikretmek gerekirse; ekonomik işbirliğinden turizm, lojistik ve en önemlisi enerji alanlarındaki işbirliğine kadar uzanmaktadır.
NATO üyesi olan iki ülke, yasadışı göçün engellenmesi ve güvenlik kaygılarının artacağı Doğu Akdeniz’de istikrar hususlarında önemli katkılarda bulunabilir.
Ege’nin her iki yakası için de politikacıların basmakalıp söylemleri kullanması ve milliyetçi çılgınlığı beslemesi kolay olandır.
Bununla birlikte, Avrupa, nefret dağlarını aşan ve birlikte çalışabilen eski düşmanlardan müteşekkil.
Sorumluluk sahibi ve vizyoner politikacılar bu büyük resmi görmeli ve iki ülke arasında olumlu duygular yaratabilmek için hayal güçlerini çalıştırmalıdır.
Bu olmayacak bir iş gibi görünebilir, fakat durum bazılarının düşündüğü kadar umutsuz değil…
Semih İdiz
